Zekat Nedir
Zekat, İslam’ın beş şartından biridir. Allah’ın ayetlerle farz kıldığı zekatın kelime anlamı, artma, çoğalma, arınmadır. Terim olarak Zekat, İslam dinine göre nisap miktarına ulaşarak zengin olanların Allah için ayette açıklanan kişilere mallarının belli bir miktarını vermesine denir. Her Müslümana zekat farz değildir. Bir Müslümana zekatın farz olabilmesi için bazı şartların gerçekleşmiş olması gerekir. Zekatın farz olması için gerekli olan şartları şunlardır;
- Müslüman kişinin mallarının nisap miktarına ulaşması
- Yıllık asli ihtiyaçlardan ve borçlardan sonra geriye nisap miktarının kalması
- Nisap miktarındaki malların artıcı, üreyici yani nami olması
- Mala sahip olduktan sonra üzerinden 1 yıl geçmesi
Zekat vermekle yükümlü olmak için kişinin mallarının nisap miktarına ulaşması gerekir. Nisap miktarı, İslam hukukunda bir zenginlik ölçüsüdür. Nisap miktarı olabilmesi için malları şu sınırlara ulaşmış veya aşmış olması gerekir;
- 20 miskal yani 80,18 gram altın
- 5 deve
- 561 gram gümüş
- 40 adet koyun veya keçi
- 30 tane sığır
Nisap miktarı hesaplanırken kişinin yıllık borçları ve asli ihtiyaçları çıkarılmalıdır. Örneğin, kişinin 300 gram altını olduğunu var sayalım. 20 gram bir yıllık borcunu, 40 gram temel ihtiyaçlarını karşılayacak olsun. 300 gramdan 60 gram yıllık borç ve asli ihtiyaç giderleri çıkarılır. Geriye kalan 240 gram üzerinden zekat verilir. Şayet asli ihtiyaç ve borç giderleri çıkarıldığında 80,18 gramdan az mal kalırsa zekat verme yükümlülüğü kalkar.
Zekatın kimlere verileceği Kur’anı Kerim’in Tevbe Suresinin 60.ayetinde net bir şekilde açıklanmıştır. Tevbe Suresi 60.ayetine göre zekat verilecek kişiler şöyle sıralanır;
- Yoksul
- Düşkünler
- Zekat memurları
- Köleler
- Müellefe-i Kulüb
- Borçlular
- Yolda kalanlar
- Allah yolunda olanlar
Ülkemizde insanlar zekatını genellikle Ramazan ayında verir. Aslında zekat ibadetinin yapılması için belirlenen bir zaman bulunmamaktadır. Oruç, namaz, hac gibi ibadetlerin belli bir zamanı vardır. Ancak zekat ibadetinin böyle bir zamanı yoktur. Nisap miktarı malın üzerinden bir kameri yıl geçtikten sonra verilmesi şartı vardır. Bir yıl ne zaman doluyorsa o vakit verilmesi gerekir. Bekletmeden vermek çok daha faziletlidir. Ramazan ayında daha fazla sevap kazanma ümidi bulunur. Bundan dolayı genel olarak zekatlar Ramazan ayında verilir. Zekatın belli bir ay veya zaman şartı olmadığını bilmek gerekir.
Ebu Hanife, bazı insanlara zekat, fitre gibi yardımların yapılamayacağını açıklamıştır. Ebu Hanife’ye göre zekat verilemeyecek kişiler şunlardır;
- Büyükanne, büyükbaba, baba ve anne
- Oğullar, kızlar, oğulların ve kızların çocukları, bunlardan doğan çocuklar ve torunlar
- Eşe
- Müslüman olmayan gayrı Müslimlere
- Mal varlığı nisap miktarının üzerinde olan zenginlere
- Babası zengin olan küçük oğlan çocuğuna
Zekat farz olduğundan asla unutulmamalı ve mutlaka eda edilmelidir. Zekatı yerine getirebilmek için zekat nedir? Sorusuna cevap arandığı kadar hangi mallardan zekat verilmeli? Sorusunun da cevabı bilinmelidir. Zekat verilecek mallar yani zekata tabi olan mallar vardır. Altın, nakit, gümüş zekata tab, malların ilk sırasındadır. Ticari mallar, madenler, defineler, hayvanlar ve arazi ürünleri de zekata tabi mallara girer.
İnsan hayatında olup zekata tabi olmayan mallar da vardır. Zekata tabi olmayan mallar şunlardır;
- Ev, araba, kıyafet, yiyecek, meslek aletleri gibi temel ihtiyaç malları
- Kumar, rüşvet, faiz gibi haram yollarla elde edilen haram mallar
- Evi güzelleştirmek için kullanılan süs eşyaları
- Asli ihtiyaç olmayıp dikiş makinası, çamaşır makinası gibi evde kullanılan ev eşyaları
- Gelir getirmesi için kullanılan mallar
- Zorla alınan, çalınan yani elden çıktığı için istifade edilemeyen mallar
- Mehir, miras, alacak gibi bir şeyin karşılığı olmayan mallar
Nisap miktarı hesaplanırken zekata tabi olan ve olmayan mallar konusunda dikkatli olunmalıdır. Yapılan hesap üzerine nisap miktarını aşan malların 1/40’ı ayette zikredilen kişilere verilerek zekat yükümlülüğü yerine getirilmelidir.