Zekat Kimlere Verilmez

Zekat, İslam’ın beş şartından biridir. İslam’ın zenginlik şartlarına uyan her birey, zekat vermek zorundadır. Zekatın farz olduğu Kur’an-ı Kerim’deki pek çok ayette açık ve net bir şekilde açıklanmıştır. Zekatın farz olması konusunda hiçbir Müslümanın bir şüphesi ve tereddüttü yoktur. Zekatın kimlere verileceği Tevbe Suresi’nin 60.ayetinde Allah u Teala tarafından açıklanmıştır. Ayette açıklanmış olmasından dolayı zekatın kimlere verileceği kesindir. Peki Zekat kimlere verilmez? Zekatın verilemeyeceği kişileri kısaca şöyle sıralayabiliriz:

  • Kişi fakir füruna ve usulüne zekat veremez. Yani zengin olan bir kişi fakir olan ninesine, oğluna, anasına, babasına, torununa zekat veremez. Eş fakir olan hanımına da zekat veremez. Bu kişilere verilen zekatın menfaati, kısmen veren kişiye de ulaşacaktır. Bundan dolayı zekat, menfaatin tamamen kesilmiş olduğu kişilere verilmesi gerekir. İmam Azam Ebu Hanife, zengin bir bayan fakir olan kocasına zekat veremez. İmam Muhammed ve İmam Ebu Yusuf’a göre zengin hanım fakir eşine zekat verebilir.
  • Dinen zengin sayılan kişilere zekat verilmez. Kişinin asli ihtiyaçları çıkarıldıktan sonra nisap miktarı malı varsa zengindir ve zekat alamaz. Zekatın amacı, toplumdaki ihtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını gidermektir. Sıkıntıları yok etmeyecek şekilde zekat verilmesi doğru değildir. Nezir, öşür, fitre, kefaret, zekat gibi yardımlar zenginlere verilemez. Ancak nafile sadakalar verilebilir. Nafile sadakalar hibe hükmünde olduğundan zengine verilmesi caizdir. Ancak daha nafile sadakanın daha efdal ve faziletli olmasını isteyenler zenginler yerine fakir kişilere vermelidir.
  • Verildiği zaman diliminde zekata ehil olmayanlara zekat verilmez. Zekat verildikten sonra kişinin zengin olması durumu değiştirmez. Zengin oldun denilecek ihtiyaç sahibi olduğu zamanlarda verilen zekatlar geri alınmaz.
  • Zengin bir kişinin fakir olan küçük oğluna zekat verilmez. Çünkü zengin baba, fakir olan küçük oğluna bakmakla mükelleftir. Zengin kadının yetim, fakir, küçük oğluna zekat düşer. Çünkü kişinin nesebi ve malı baba tarafından gelmektedir. Anne malıyla zengin sayılmaz. Aynı zamanda zengin adamın, fakir babasına, büyük oğluna, kızına ve hanımına zekat verilebilir.
  • Müslüman olmayan kişilere zekat verilmez. Zekat, Müslüman fakirlerin hakkıdır. İslam dini fakir olan gayrı müslimler için farklı yardımlar düzenlemiştir. İmam Züfer, ehli kitap gayrı Müslimlerden İslam vatandaşlığına girenlere zekat verilebileceğini ifade etmektedir. İmam Züfer’e göre zekattaki asıl maksat ihtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını gidererek zor durumdan kurtarmaktır. Kişinin Müslüman veya gayrı müslim olması durumu değiştirmez. Zekat konusunda ihtilaf olmakla birlikte nafile sadakanın gayrı Müslimlere verilmesi konusunda ittifak vardır. Nafile sadaka, gayrı Müslimlere verilebilir.
  • Efdal olan yakın akrabadan ihtiyaç sahibi olanlara zekatı ulaştırmaktır. Bunun nedeni yakın akrabaya zekat vererek hem zekat farzını yerine getirmek, hem de sıla-ı rahim sevabı kazanmaktır. Buna göre zekat verilebilecek yakın akraba sıralaması şöyledir; Kız ve erkek kardeşler, yeğenler, amcalar, halalar, amca ve hala çocuklarıdır. Yakın akrabalardan sonra sıralama uzak akrabalar, fakir komşular, ihtiyaç sahibi meslektaşlar gelir.
  • Zekatın verildiği yerden uzağa verilmemesi gerekir. Zekatın malın bulunduğu yerden uzak bir yere verilmesi mekruh olarak görülmüştür. Ancak zekatı verecek kişinin yakın akrabası farklı ve uzak bir yerde ise mekruhluk durumu ortadan kalkar. Çünkü zekatın yakın akrabaya ulaşması çok daha önemlidir. Ayrıca, zekat bir sene geçmeden verilecekse başka bir beldeye veya konuma verilmesi sorun olarak görülmemiştir. Farklı bir beldedeki insanların daha fazla muhtaç ve fakir olması durumunda da kerahat ortadan kalkar. Farklı bir beldede bulunan alim fakire zekat vermek, aynı beldedeki cahil fakire verilmesinden çok daha efdaldir.
  • Ayet-i kerimede geçen zekat verilecekler listesinde yer alanlardan beşinde yoksul olması şartı aranmaz. Müellefe-i Kulub, zekat toplayanlar, yolda kalmışlar, borçlular, Allah yolunda olanlarda yoksulluk şartı aranmaz.