Zekat Nasıl Hesaplanır
İslam fıkhında zekat, dinen zengin sayılan kişinin malından belli bir oranını dini hükümlerle belirlenen kişilere verilmesidir. Zekat kelime olarak artma, çoğalma, arınma gibi anlamlara gelmektedir. Zekat, toplumda yer alan ihtiyaç sahiplerini zor durumdan kurtarmada çok etkili bir çözümdür. Kişiye zekatın farz olabilmesi için bazı şartlar vardır. Zekatın farz olma şartları;
- Malın nisap miktarına ulaşmış olması
- Nisap miktarındaki malların artıcı özellikte olması
- Elde bulunan nisap miktarı malın üzerinden bir yıl geçmiş olması
- Bir yıllık borç ve asli ihtiyaçlar çıkarıldıktan sonra nisap miktarının kalması
Zekat farzını yerine getirebilmek için öncelikle Zekat nasıl hesaplanır? Konusu netleştirilmelidir. Verilecek zekat miktarını hesaplamaya malın nisap miktarına ulaşıp ulaşmadığını belirlemeyle başlanmalıdır. Nisap miktarı için bir yıllık asli ihtiyaçların ve borçların çıkarılması gerekir.
Günümüzde büyük borçlar çok uzun yıllara bölünmektedir. Örneğin bir kişinin 500 bin kredi borcu olabilir. 500 bin liralık borç 10 yıla bölündüyse mal hesaplaması yapılırken bir yıla düşen 50 bin liralık borç dikkate alınmalıdır.
Malın nisap miktarı hesaplamasında dikkate alınması gereken bir diğer husus da asli ihtiyaçlardır. Kişinin asli yani temel ihtiyaçları, özgürlüğünü ve hayatını koruması için gerekli olan şeylerdir. Asli ihtiyaçlar içerisine şu maddeler girmektedir;
- Barınma masrafları
- Nafaka yani sağlık giderler, yiyecek, giyecek gibi masraflar
- Ulaşım giderleri
- Ev eşyaları
- Eğitim masrafı
- Mesleğe, sanata dair alınacak aletlerin ve malzemelerin giderleri
- Kitap masrafları
- Güvenlik amacıyla kullanılan makine ve aletler
- Yakıt, su, elektrik, aidar gibi cari giderler
Kişinin ticari malları, ticari mallardan elde edile gelirler, paralar, gayrı menkuller ve birikim olarak ayrılan mallar 80,18 gram altın veya değerinde ise nisap miktarına ulaşılmıştır.
Bir kişi bir aylığına nisap miktarı malı elde etmiş olabilir. Böyle bir durumda kişi zekat vermekle sorumlu değildir. Kişinin zekat vermekle yükümlü olabilmesi için nisap miktarı malının üzerinden 354 gün yani bir kameri yıl geçmelidir. Bir kameri yıl geçtikten sonra eldeki miktardan borçlar ve asli ihtiyaçlar çıkarılır. Kalan miktar üzerinden zekat verilir. Yani kişinin elinde 120 gram altın karşılığında malı olsa. 120 gram altınlık maldan 40 gramlık borç ve asli ihtiyaç maliyeti çıkarılsa elde kalan 80 gram üzerinden zekat verilir. Zekatının verilmesi gereken miktar 120 gram altın değildir.
Zekat hesaplamaları yapılırken yıl içindeki artış veya düşüşler dikkate alınmaz. Bir yıl geçtikten sonra elde bulunan miktara bakılarak hesaplama yapılır.
Nisap miktarının üzerine mala sahip olan bir kişi, bir yıl beklemeden de zekat verebilir. Bir yıl beklenmesindeki amaç malın kişinin elinde kalıcılığının görülmesi ve onaylanmasıdır. Kısa süreliğine elde edilen maldan zekat verilmesi kişiyi zora sokacağı düşünülür. Bundan dolayı malın üzerinden bir yıl geçmesi beklenir.
Ebu Hanife, zekat hesaplamalarına hanımların geçerli şartları taşıyan gümüş ve altın zinetlerini de dahil eder. İmam Şafi ve Hanbeli ve Maliki’ye göre kadınların ziynet olarak kullandıkları takılar zekat hesaplamasına katılmamalıdır. İhtiyaç sahibi insanların fazlalığı dikkate alındığında İmam Ebu Hanife’nin görüşü daha uygun görülmektedir.
Gelir getirmesi için alınan ev, dükkan, arsa, çiftlik, fabrika gibi gayrimenkullerin gelirleri de zekat hesaplamalarına katılmalıdır. Birikimlere bu gelirler katıldığında nisap miktarına ulaşılıyorsa zekatı verilmelidir. Gelir getirmesi için olmayıp kullanmak üzere alınan ev, dükkan, arsa, çiftlik, fabika gibi mülkler zekat hesaplamasına katılmaz. Gelir için alınan mülklerin piyasa fiyatları üzerinden hesaplama yapılır. Hesaplamalar neticesinde eldeki mülkler nisap miktarına ulaşıyorsa miktarın %2,5’i yani 1 / 40’ı zekat olarak verilir.